“O patriotismo é o último recurso dun pillabán”, consideraba no século XVIII Samuel Johnson no seu famoso diccionario. Cen anos despois, noutro diccionario non menos famoso, Ambrose Bierce correxía respectuosamente ó influinte pensador: non é o último recurso, é o primeiro. Acordeime deles cando souben da intención do alcalde coruñés de facer ondear eternamente desde hoxe no Orzán unha bandeira que ten máis ou menos o tamaño (25 m2) dos minipisos propostos pola ministra de Vivienda.

Non sei por que esa asociación, en realidade. Tanto o doctor Johnson como o xornalista Bierce viviron en sociedades (a británica e a norteamericana) que eran, e son, fortemente patrióticas, sempre dispostas a despregar bandeiras, e quizais eso explique o pensamento incisivo dos dous. A nosa non o é, posiblemente porque o patriotismo non nos aportou historicamente outra cousa que disgustos. Non soamente no franquismo, senón antes, cando a falta de patria, había rei (ata o recoñece Arturo Pérez Reverte, aínda que o disculpe). Patriota é unha palabra que nunca me gustou. Xa de rapaz me parecía unha barbaridade a frase latina Dulce et decorum est pro patria mori que había que traducir (“doce e decoroso é morrer pola patria”), e o da “patria potestade” asociábao ó dereito dos pais a usar o cinto como método educativo.

Sempre estiven máis de acordo con aquelo de que os traballadores non teñen patria ou de que a patria do home é a infancia, que dixeron respectivamente Marx e Rilke (dous alemáns, outros experienciados dos efectos do patriotismo). Mesmo a Castelao, que era un sentimental, lle debía soar a corno queimado o concepto e por eso propuxo aquelo de “matria”.

Por outra parte, as bandeiras naceron para o mesmo uso que os guías turísticos de xaponeses lle dan ó paraugas: levantalo para que te sigan os propios e distinguilos dos alleos. Usar con ese fin a bandeira que a constitución asigna a todos (por moito que antes, con poucas variantes, fose a da monarquía absolutista e logo a do franquismo), resulta tan estraño como pouco integrador, igual que as cuñas radiofónicas que paga Bono (o ministro) nas que se identifica a “Fiesta Nacional” de hoxe co exército. Está ben se é para distinguila da outra “fiesta nacional” (a dos touros) pero, se é nacional ¿por que non asociala igualmente coa rede nacional de Paradores, coa Liga nacional de Fútbol ou co hábito de durmir a sesta? A explicación da actitude Vázquez-Bono xa a sei eu, pero prefiro dar a que lle escoitei onte nunha tertulia da Radio Galega a María Antonia Iglesias, que veranea en Panxón e non é precisamente nacionalista “Parece que quieren quedar primeros en el concurso de pecholatas”, dixo castizamente e quedando tan ancha.

Por min, alá cada un coas súas conviccións e as súas urticarias persoais, sempre que non as impoñan aupándose no cargo e non se precise tanto pao para rascalas. Porque con ese tamaño minipiso de bandeira, queda hortera ata a do Deportivo, e dá a sensación que, en lugar dunha cidade, vivimos nun estanco dos de antes, ou nun cuartel.

(para mércores, 12 de outubro de 05)