As palabras son como os alicates ou os ollos azuis. Ferramentas útiles para labores e propósitos de todo tipo, que se poden usar ben ou mal. Pero hai outras que son como as navallas barbeiras: puideron servir para algo bo no seu tempo, pero agora máis vale restrinxir o seu uso para non mancarse e evitar desgracias.

Por exemplo, para empezar por unha que afecta ó meu gremio, a expresión periodista de raza. ¿De que raza?, ¿de raza equina? Ninguén fala de enxeñeiro de raza, ou de calafateador de buques de raza. Unicamente de xornalista/escritor de raza, co que se parece indicar que os aludidos poderían ter a oportunidade ou a posibilidade de exercer un oficio decente e respectable, pero foi a súa mala cabeza ou as malas compañías os que os meteron nun vicio nefando e nun hábito deleznable do que non deron saído. Outra é esa de ejercer de gallego. ¿A que se refire?, ¿a xente que non o é e andan de intrusos, de galegos sen carné? Como decía o pai do protagonista paquistaní da película Mi hermosa lavandería (aquela de Stephen Frears que contaba os amores entre un skin e un paki) cando o acusaban de non perdoarlle as mensualidades ós compatriotas que tiña de inquilinos, “son un paquistaní, pero non un paquistaní profesional”. Posiblemente aluda ós que non lles importa que se note que son galegos, non como o Israel aquel de Gran Hermano¸ o pasmón aquel de Ourense que en cando se tirou pola pendente do show bussines, foi a un logopeda a que lle quitara o acento, cando o que tiña que facer era pedir cita en Corporación Dermoestética para que lle quitaran os coloretes da cara que o revelaban como un comedor de touciño. Pero tampouco neste caso se escoita moito que alguén exerza de catalán ou de castelán e/ou leonés, ou sexa que a pertenza profesional á patria chica (outra parvada, por riba cursi) parece estar reservado a aqueles que deberían agachar a súa orixe, e incomprensiblemente non o fan.
Con todo, a palabra que máis odio é terruño. Cando din de alguén (ou mellor cando escriben de alguén, ninguén utiliza esa palabra na fala) que está “apegado a su terruño” están decindo en realidade que é un tipo cun torrón por cerebro, un cavernícola, no mellor dos casos ben intencionado porque non coñece outra cousa. A súa utilización revela en quen a usa que el si que é un “terruño”, que pensa como seu pai e escribe igual que o seu avó. Non son manías. As palabras sirven para o que sirven, como eses que botan man do tópico dos gallegos en la escalera (outra!) como pretendido argumento de ineptitude ou de reserva, cando os ineptos non son os que suben/baixan, senón os que non saben ver se sube ou baixa o galaico observado. O mesmo que a vergüenza del gallego que define a derradeira porción de comida que queda. ¿Por que non se recoñece que o que se deixa no prato é máis ben a cortesía del gallego, por se alguén queda con algo de fame?
Estas non son teimas persoais. Recentemente houbo unha petición de retirar o diccionario da Real Academia Española as acepcións de gallego como “tonto” (en Costa Rica) e “tartamudo” (en El Salvador) que aparecen antes que “lengua de los gallegos”. A Academia respondeu que non podía porque é o que hai e son antigas, pero tamén no Diccionario del Español Actual aparecen as definicións “persona reservada y que no manifiesta francamente lo que piensa” e “mozo de cuerda”. Ou sexa, que por pouco que se usen e por moito que amolen, a esas expresións non as van xubilar, así que habería que facelas desaparecer. (Xa saben, de forma que pareza un accidente).

(Revista CAÑA, xullo 06)