Hai fenómenos habituais que parecen estarse disparando e deixando de selo –habituais, non fenómenos- e logo resulta que esas presuntas saídas de madre son precisamente evidencias de que se están asentando, como os arrotos anuncian a placidez dixestiva do lactante. Os dous últimos e ben claros exemplos de convulsións teóricas que confirman na práctica a rutina son o Premio Planeta e o topónimo da Coruña. O planetario e o local, sempre da man.

O galardón literario que instituíu o empresario Lara sempre foi un prodixio de equilibrio. Tan ben dotado de cartos como precario de prestixio, a falta de suspense da decisión final sóese compensar cun pouco ou moito de polémica. Este ano tocou pouco. E correspondeulle levantar a lebre ó segundo término do habitual binomio autor consagrado–autora revelación (ou viceversa). A autora revelada, a lucense Marta Rivera de la Cruz, queixouse de que en Galicia non lle fan caso polo feito de escribir en castelán, idioma que escolleu porque nel faino mellor e está máis cómoda. A polémica foi unha convulsionciña porque unicamente ratificou o xa sabido, o mal que tratan nas periferias ós que se resisten a escribir en autonómico. Queixarse en público das consecuencias dunha opción que se tomou libremente non deixa de ser estraño (Torrente Ballester, nun mal momento, preguntouse se non lle tería sido mellor escribir en galego, pero nun diario privado). Queixarse, a maiores, desde o segundo lugar do podio do Premio Planeta, que lle asegura 150.000 e pico euros, vendas millonarias e unha resonancia maior da que poden ter os aludidos por moitos e moi xuntos que berren, non é moi elegante. É como se Míchel Salgado se queixase de que dedicarse ó fútbol lle restou recoñecemento deportivo no seu Condado-Paradanta natal, feudo de seguidores do ciclismo.

Ningún medio, ou case ningún, atendeu á esencia do asunto –os posibles valores literarios ou os probables elementos comerciais da obra de Marta Rivera- nin ó verdadeiramente noticiable: as razóns dunha reacción así nunha rapaza educada como sei que é Marta etc. A galardoada entoou o seu canto ferido como literata postergada porque seu pai actuou de demiúrgo. En vez de felicitarse na intimidade porque a súa filla escolleu un idioma de proveito, encarnouse publicamente como periodista/padre de la Pantoja, e sacou o tema, non sei se en versión periodista (“¿Es cierto que las instituciones y el nacionalismo excluyente la ninguean en su tierra?”) ou en versión padre (“Martita, dile a estos señores lo mal que te tratan allá”). Que te suban ós altares dos best-sellers que se anuncian en televisión está moi ben, pero que te chamen para dar unha conferencia na Facultade de Veterinaria da túa cidade non ten prezo.

O mesmo que a polémica provocada polas declaracións do conselleiro José Luis Méndez Romeu a prol dunha solución consensuada do A/La Coruña (¿que tal ¡Hala, Coruña!?) confirmou tamén que todo está como estaba, por moito que se quitara da vista, e do pouco oportuno que é lamentar hogano os efectos das causas que se abrazaron antano. No caso de Méndez non había –polo menos fisicamente presente- demiúrgo ningún ó que botarlle á culpa, e el tampouco se queixou, pero debería saber que despois de outorgar cando se optou pola demagoxia electoralista, invocar a razón e o sentido común non é, como pouco, elegante.

(LA OPINIÓN, xoves, 19 de outubro de 06)