Hoxe conmemórase o resultado das eleccións municipais máis determinantes da historia das Españas e non digo do mundo porque o mundo é moito mundo. Pero as eleccións do 12 de abril de 1931 deron paso ó primeiro intento na historia española de que fose a xente a que decidise por si mesma. Non tanto como decidir o seu futuro, porque como dixo o escritor Charles Bukowski, a democracia consiste en votar antes de obedecer, pero alomenos escoller a quen mande, en lugar de que os mandantes se escollesen entre si. Había tanta fame dun dereito que hoxe exerce pouco máis da metade da poboación que nunca un resultado tan cativo conseguiu tanto. Porque as municipais do 31 nin siquera as gañaron estrictamente as candidaturas republicanas. As listas monárquicas trunfaron nas zonas rurais, onde o que se metía nas urnas tiña un valor relativo, e o definitivo era o que se poñía nas actas. se enchían daquela maneira. Pero a sensación de que se producía o que agora se chama “cambio de ciclo” foi de tal calibre que ata Alfonso XIII se deu conta e colleu o portante e a familia.

         O que pasou despois, traxedias aparte, foi como conxelar durante medio século a evolución dunha sociedade. Non é soamente que se perderan milleiros de vidas duns e doutros, porque iso foi un andacio que asolou eses anos toda Europa. Temén media Europa pasou pola experiencia de sepultar a boa parte da poboación no medo e no terror e a outra boa parte na indignidade de ser cando menos cómplices da indignidade. Hai tres fenómenos que foron privativos de España: a longa vinganza nos perdedores, a paralización do proceso de modernización en todos os ámbitos, do social ó científico, e a desaparición dos hábitos democráticos. Alemaña ou Italia, nacións global e totalmente perdedoras, recuperaron en o paso en todos os aspectos en pouco tempo. Aquí, despois de décadas, estamos formalmente saneados, pero no fondo sabémonos aínda convalecentes do espírito democrático. Non é un problema de institucións. Comparativamente, aquí no se dan anacronismos como unha cámara lexislativa de escanos hereditarios, como a dos Lores no Reino Unido, por non falar de certas leis nos Estados Unidos. Pero cualificamos de normais e admitimos como habituais prácticas que causarían asombro na Gran Bretaña de hai 150 anos.

         Pasemos por alto fenómenos inéditos na civilización occidental como que, dentro duns meses, en Galicia haxa máis censo electoral que poboación. Non deixa de ser unha mostra máis do universo máxico que nos teñen adxudicado no reparto internacional dos tópicos. Pero nun contexto europeo, un alcalde que teña censados na súa casa a 85 electores sairía nas portadas dos periódicos –posiblemente cunha chaqueta tapando as esposas-. Incluso aquí debería ser inhabilitado polo menos ata que lle entrara na cabeza que o que fixo é un atentado ético. Se o voto dun veciño que ten que decidir o seu voto sopesando programas, asistindo a mitins, papando propaganda electoral –actividades todas que, polo demais, nos custan cartos a todos- vale a oitentaecincoava parte da colmea de almas mortas que ten montado o señor alcalde, xa me dirán que respecto merece a institución, o sistema que a respalda e as persoas que a compoñen. Sinceramente, tivo máis dignidade Alfonso XIII.

(FARO DE VIGO, sábado 14 de abril de 07)