Reproduzo a reportaxe (s) sobre a creación literaria na rede, publicado en EL PAÍS o 25/2/11

(estas foron as respostas ao completo)

Crear e facer chegar a obra directamente, sen os filtros do editor, distribuidor ou libreiro, sen limitacións de formato, xénero ou espazo. Interactuar co lector. Internet en teoría é o soño húmido feito realidade dun escritor. Desde o que está empezando e se ve como herdeiro da longa tradición de autores aos que lle rexeitaron obras hoxe clásicas, ata o consagrado que gustaría de experimentar fóra do ríxido soporte libro. Internet é un abano no que entran desde os microrrelatos de ata 140 caracteres na rede social Twitter a obras en perpetuo proceso de creación que poden incluír vídeos, audios ou enlaces moito máis amplos e máis sutís que as molestas notas a pé de páxina. Sen embargo, a presenza na rede da creación literaria –non da literatura- é máis ben escasa, polo menos en Galicia.

“Na rede hai moi pouca creación literaria”, confirma o editor Manuel Bragado. “Hai moitos textos, mais poucos con intención de estilo. Creo que é debido a que os textos se escriben nun contexto multitarefa, co que supón de distracción, e pola inmediatez do soporte”. No polo oposto ao director de Xerais, pero co mesmo activismo en internet, está a poeta e actriz Déborah Vukusic: “Haina e en cantidades inxentes, a calidade xa é outro asunto. A rede é unha plataforma de liberdade e polo tanto un pode publicar arreo sen temor, mesmo se non é sempre do xeito máis acertado ou esquece a autocrítica”. Nesa valoración coincide outra ciberviguesa, a profesora Begoña Outeiro: “Hai creación literaria na rede, pero sobre todo existe a recreación literaria, que chega moito máis alá e se mestura coa realidade dun xeito moi diferente á literatura máis canónica. A rede pode supor un problema grave para o sistema literario en tanto que fai máis opaca a dimensión autorial para dotar unicamente de relevancia a mensaxe que se emite”.

Os máis escépticos son precisamente dous autores que fixeron experiencias literarias en internet. “Os escritores, en xeral, teñen menos pudor en anunciar a súa obra que en escribila directamente na rede. Váisenos bastante a forza pola boca: falamos do futuro para non ter que falar do presente, pero case ninguén no mundo se toma en serio un libro se non aparece en papel ou se non ten versión en papel”, afirma Camilo Franco. “Internet é un medio para principiantes en xeral e para autores de xéneros minoritarios (poesía, teatro, ensaio,…). É un océano tan extenso que deberías ficcionar un amor rebelde entre Carlos Callón e Gloria Lago ou algo dese calibre para atraer a atención. Por moito que lles doa aos cibervisionarios, o papel ten un prestixio que nunca terá a pantalla dun ordenador”, considera Jaureguizar.

Con eles coincide máis ou menos (o descreimento parece cousa de xornalistas) a galega bonaerense Débora Campo: “Vivimos nuns tempos nos que o desexo de que algo sexa ou pase é mais forte que a propia realidade. Lánzanse prognósticos que teñen moita difusión (todos os xornalistas temos fame de boas novas), aínda que non teñan moita base. Algo disto pasa coas potencialidades da rede”. No estremo contrario está Sechu Sende, que foi publicando ao longo de dous anos no seu blog o seu último libro, Animais (rexeitado por varias editoriais pola súa opción ortográfica). “Como criador de textos , literarios ou non, a rede permíteme compartilos dunha forma mais directa, sen intermediarios. Podo publicar un poema de Emilio Araúxo, un relato inédito, unha banda deseñada sobre Lois Pereiro, fotos dun mural no cuarto da miña filla…”.

O certo é que o dixital, tarde ou cedo, afectará ao lector e ao escritor. “O que me parece máis excitante e se internet vai transformar a forma de escribir e se xurdirán novas perspicacias lectoras”, pensa Antón Lopo. O director de Galaxia, Carlos Lema, que nun ensaio en Grial definía o ebook como “o libro perfecto”, asegura que “Internet acentúa esa capacidade de control do pensamento crítico a través dos textos porque crea unha continuidade que semella perfecta e na que o pensamento, a interrupción do texto pola vontade do lector-escritor é moito menos factible.” Desde a experiencia (en todos os aspectos: pedíronlle desde Brasil un microconto en Twitter, pero tiña que mandalo por email), Xabier Puente Docampo aposta pola esencia: “A literatura é independente do soporte. O único que define calquera arte é a linguaxe que lle é propia. Interésame o fenómeno literario na rede se o medio lle engade algo que non poida existir no soporte papel: hipertexto. Por aí pode chegar algo máis ca un novo xénero literario”. (De momento, esta reportaxe fíxose completamente a traveso de emails e redes sociais)

As palabras xustas

Como un haiku en prosa, a rede social Twitter (tamén de orixe xaponesa), soamente permite un número limitado de caracteres, 140. A xeito de experimento simple, cun prazo de 48 horas, pedíronse tweets (anotacións) con intención literaria, coa etiqueta #luces para localizalos. Responderon Camilo Franco (“Condicións obxectivas. Eran miles. Berraban: o pobo unido nunca máis será vencido. Cargaron os ERE e saíron correndo cada un polo seu lado”), Xabier Cid (“As chamadas de Daniel —relato rivasiano— Na soidade da ghaima, ao ditador pásanlle o móbil: ti vaille dando, di o home do bigote”), Tati Mancebo (“Oído a un borracho e tuiteado: “A fame é neghra. A fame é neghra como a miña sombra. Rosalía de Castro!”), Noguerol (“Cando estaba a piques de compartir unha historia extraordinaria, por desgracia acabaron os 140 caracteres. Fabas contadas…”) e Florentino Míguez (“Por qué din ‘persoal’, ‘íntimo’ e ‘introspectivo’ cando en realidade é coñazo?”), entre outros, pero non moitos outros (“poucas #luces”, twitteou Berto Yáñez).

Ampliando a chamada a Facebook, houbo algunha achegas máis, entre elas: Marcos Lorenzo (“A depresión non vale a pena”, “Himno do Paro: Es un muchacho excedente, es un muchacho excedente…”), Germán Rodríguez (“La realidad es un sueño con licencia de ocupación”) e José Muñiz (“oía la sirena cada vez más cerca mientras se alejaba con una leve sonrisa”). Quizais non moitas para un universo de 2000 persoas entre dúas redes sociais. O que si houbo, como é característico de internet, debate (María Yáñez: “Xa estamos coa creación literaria. Que pasa, que o que se di en galego no Twitter non é relevante se non é literatura?”, Xabier Cid “Só é literatura se o twittean escritores”, Fernando Tawil “E son escritores se twittean literatura?”) e información: Tati Mancebo avisou dun concurso de microrrelatos que se fixera na rede LemosGalego, Julieta Lionetti, desde Arxentina, do experimento semifallido dunha novela en twitter convocada polo suplemento cultural do diario Clarín, e Pimpante da máis exitosa petición colaborativa do director Tim Burton.

Da experiencia colaborativa (pero a modo) considérase “medianamente satisfeito” o dramaturgo Rubén Ruibal, que publicou en internet un par de pezas feitas a catro mans. “Si creo que o colaborativo é alentador; o que pasa é que para iso hai que matar un pouco o ego e sospeito que entre os que nos poñemos a escribir é precisamente o que sobra”. De feito, hai cen anos, Ambrose Bierce contaba a historia de dous autores que facían un folletín nun xornal, alternando os capítulos, ata que se desamigaron. Un día, ao abrir o periódico, un descubriu que o outro embarcara a todos os personaxes nun barco e afundíraos no máis fondo do Atlántico.